Phát triển chuỗi đô thị vệ tinh Hà Nội: Động lực cho phát triển kinh tế và đô thị Thủ đô

Định hướng quy hoạch chung của Thủ đô Hà Nội

Định hướng quy hoạch chung của Thủ đô Hà Nội sẽ phát triển theo mô hình chùm đô thị, gồm đô thị trung tâm và 5 khu đô thị vệ tinh (ĐTVT) gồm: Hòa Lạc, Sóc Sơn, Sơn Tây, Xuân Mai, Phú Xuyên.

Tổ chức không gian đô thị Hà Nội theo mô hình chùm đô thị được kỳ vọng là động lực mới quan trọng cho phát triển kinh tế và đô thị Thủ đô. Tuy nhiên, sau nhiều năm chủ trương, 5 khu ĐTVT của Hà Nội vẫn chưa được hình thành rõ nét, trong khi khu vực nội đô đã quá tải.
Trong 5 ĐTVT của Hà Nội, đô thị Hòa Lạc là lớn nhất, có vai trò đặc biệt trong chiến lược phát triển của Thủ đô. Thế nhưng sau hơn 20 năm nghiên cứu và định hướng, nơi đây mới chỉ tập trung phát triển tại hai phân khu lõi, còn lại hầu hết là những khu đất bỏ không. Để bóng dáng của một “siêu đô thị” thành hình, việc triển khai lập các đồ án quy hoạch phân khu để thu hút đầu tư và lập quy hoạch chi tiết là nhiệm vụ cấp thiết.

Năm 2022 mới hoàn thành quy hoạch phân khu

Theo quy hoạch chung được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, ĐTVT Hòa Lạc nằm trong địa giới hành chính của 10 xã thuộc huyện Thạch Thất, 6 xã thuộc huyện Quốc Oai và một phần xã Cổ Đông của thị xã Sơn Tây với tổng diện tích 17.294ha, chia thành 2 vùng đặc trưng là vùng nội thị và vùng vành đai xanh. Đến năm 2030 và những năm tiếp theo, dân số ĐTVT Hòa Lạc tối đa khoảng 600.000 người, trong đó dân số nội thị khoảng 510.000 người, dân số ngoại thị khoảng 90.000 người, tỷ lệ dân số đô thị khoảng 85%.

Sơ đồ quy hoạch phân khu tại đô thị Hòa Lạc.

Được định hướng phát triển thành đô thị khoa học công nghệ, Hòa Lạc trong tương lai sẽ trở thành nơi tập trung trí tuệ và công nghệ tiên tiến, trung tâm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, trung tâm nghiên cứu khoa học, công nghệ cao của cả nước, trung tâm đại học quốc gia và cao đẳng dạy nghề, trung tâm y tế, khám chữa bệnh. Đồng thời, đô thị này sẽ là đô thị sinh thái - nghỉ dưỡng, khoa học - công nghệ theo hướng phát triển đô thị xanh, thông minh, tiết kiệm năng lượng tại phía Tây Hà Nội.
ĐTVT Hòa Lạc được phân thành 6 quy hoạch phân khu. Trong đó, 2 phân khu quan trọng, là phần lõi của đô thị Hòa Lạc gồm Khu Đại học Quốc gia Hà Nội (HL1) và Khu Công nghệ cao Hòa Lạc (HL2) đã được Thủ tướng phê duyệt. Hiện, việc đầu tư xây dựng tại hai phân khu này đã và đang là những nét vẽ tạo tiền đề hình thành bức tranh tổng thể ĐTVT Hòa Lạc. Nhất là tại Khu CNC Hòa Lạc, hạ tầng khung toàn khu đã hoàn thiện, có quỹ đất sạch, Hà Nội đã kêu gọi các nhà đầu tư vào triển khai dự án.
Phó Trưởng ban Quản lý Khu công nghệ cao Hòa Lạc Trần Đắc Trung cho biết, tính đến thời điểm hiện nay, tổng diện tích đất các nhà đầu tư đang sử dụng tại Khu CNC Hòa Lạc là khoảng 240ha/1.000ha đất khả dụng theo quy hoạch. Hiện đã có 94 dự án đầu tư, với tổng vốn đăng ký khoảng 91.250 tỷ đồng, trong đó có 55 dự án đang hoạt động và hơn 22.000 người đang học tập, làm việc.
Ngoài những yếu tố tạo lập đô thị tại 2 phân khu lõi trên, tại ĐTVT Hòa Lạc, phần lớn quỹ đất nhằm phát triển đô thị sinh thái, hình thành chuỗi đô thị, nhà ở theo 4 quy hoạch phân khu như sau: Đô thị sinh thái HL3 (781,2ha, dân số 50.000 người) có tính chất là khu vực phát triển đô thị sinh thái, rừng cảnh quan trong đô thị; Đô thị sinh thái HL4 (1.854,04ha, dân số 145.000 người), là khu vực trung tâm đô thị Hòa Lạc; Đô thị sinh thái HL5 (1.111,63ha, dân số 75.000 người), là đô thị phát triển mật độ cao, trung tâm TDTT đô thị, cây xanh tập trung; Khu đô thị Phú Cát - Hòa Thạch (HL6) quy mô 718,56ha, dân số 84.000 người, là vùng phát triển đô thị của đô thị Hòa Lạc được xác định là đô thị phát triển mật độ cao.
Viện trưởng Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội Lưu Quang Huy thông tin, hiện 4 phân khu này đã hoàn thành xây dựng nhiệm vụ quy hoạch. Viện đã gửi Sở Quy hoạch - Kiến trúc thẩm định và trình UBND TP Hà Nội phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch trong thời gian sắp tới. Bước tiếp theo sẽ triển khai đấu thầu chọn đơn vị lập bản đồ địa hình, từ đó mới đủ cơ sở để lập đồ án quy hoạch các phân khu tại ĐTVT Hòa Lạc.
“Theo quy định tại Luật Quy hoạch đô thị, thời gian lập đồ án quy hoạch phân khu không quá 9 tháng. Như vậy, nếu theo đúng thời gian quy định và không bị ảnh hưởng của tình hình dịch bệnh đến cuối năm 2022 các đồ án quy hoạch phân khu còn lại tại ĐTVT Hòa Lạc mới hoàn thành và được phê duyệt” - ông Lưu Quang Huy cho hay.

Tập trung cho đô thị vệ tinh mũi nhọn

Nhiều chuyên gia đánh giá, nếu trước đây, các quy hoạch của Hà Nội thường được phát triển theo phương thức dàn hàng ngang thì đến thời điểm này, thành phố chọn cách phát triển có trọng tâm, trọng điểm là hướng đi phù hợp. Trong 5 ĐTVT, đô thị Hòa Lạc được chọn để đi trước và là mũi nhọn đầu tiên cho phát triển các ĐTVT vì đã hội tụ đủ thiên thời, địa lợi, nhân hòa. Việc xây dựng thành công đô thị này sẽ là bài học quý để Thủ đô thực hiện phát triển các đô thị vệ tinh còn lại kết nối theo chức năng chuyên biệt, giảm áp lực quá tải cho khu đô thị lõi.
Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm cho rằng, để đô thị Hòa Lạc tạo sức hút với quy mô 60 vạn dân đến sống, Hà Nội cần đẩy nhanh quy hoạch phân khu còn lại để kêu gọi các nhà đầu tư, hình thành các mô hình đô thị hiện đại, đồng bộ, có chất lượng cuộc sống cao. Đáng lưu ý, đô thị chủ yếu chuyển đổi từ đất nông nghiệp nên cần bảo đảm an ninh lương thực và hài hòa trong phát triển quỹ đất. Chế độ đền bù đất đai phải bảo đảm, có hướng chuyển dịch cho lao động nông thôn.
ĐTVT Hòa Lạc có diện tích lớn nhất trong số các ĐTVT của Hà Nội, khi hình thành sẽ tạo động lực phát triển cho một vùng rộng lớn phía Tây Thủ đô. Khu vực ĐTVT Hòa Lạc có điều kiện địa chất, địa hình ổn định, đã hình thành điều kiện hạ tầng giao thông cơ bản kết nối với đô thị trung tâm theo Đại lộ Thăng Long, kết nối giao thông Bắc - Nam theo đường Hồ Chí Minh. Thời gian tới thành phố cần đẩy mạnh việc hình thành nhiều tuyến đường nối trung tâm với đô thị Hòa Lạc như trục Tây Thăng Long, trục Hồ Tây - Ba Vì (đoạn Vành đai 4 đến Hòa Lạc)… Các tuyến đường sắt Hòa Lạc - Văn Cao, Hòa Lạc - Sơn Tây, Hòa Lạc - Xuân Mai.

Cao tôc Văn Cao - Hòa Lạc

Theo PGS.TS Lê Thị Bích Thuận - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và Phát triển hạ tầng, để thu hút việc di dân đến ĐTVT Hòa Lạc, ngoài việc phát triển giao thông kết nối còn cần tận dụng lợi thế về mặt tự nhiên. Thúc đẩy du lịch tại khu vực núi Ba Vì, núi Viên Nam, sông Tích, hồ Đồng Mô và hồ Tân Xá phục vụ cho cộng đồng và lao động trong ngành dịch vụ du lịch. Tiếp tục xây dựng Khu du lịch nghỉ dưỡng Đồng Mô, Làng Văn hóa các dân tộc Việt Nam để tạo việc làm cho người dân.
Xây dựng trung tâm đô thị Hòa Lạc tại khu vực giao cắt của Đại lộ Thăng Long và QL21, theo mô hình đô thị nén, chủ yếu phát triển nhà cao tầng; đồng thời đầu tư xây dựng khu đô thị mới phía Đông đường Hồ Chí Minh, xây dựng các khu đô thị mới hiện đại và đồng bộ, khuyến khích phát triển mật độ cao. Phía Tây đường Hồ Chí Minh kiểm soát phát triển, ưu tiên xây nhà ở mật độ trung bình và thấp tầng, với công trình công cộng và nhà ở hỗn hợp nên bố trí một số công trình cao tầng giải quyết nhu cầu chỗ ở cho dân cư tại chỗ và dân nhập cư.
"Hà Nội cần đẩy nhanh tiến độ xây dựng ĐTVT Hòa Lạc thành đô thị “thông minh” nhằm hút nguồn nhân lực trình độ cao. Gấp rút hoàn thiện Khu công nghệ cao Hòa Lạc, Đại học Quốc gia Hà Nội để di chuyển sinh viên ra khỏi nội thành nhanh chóng, giảm tải áp lực dân số cơ học cho nội đô" - PGS.TS Lê Thị Bích Thuận - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và Phát triển hạ tầng.

Khu đô thị vệ tinh Sóc Sơn

- Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2030 và tầm nhìn 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đã xác định huyện Sóc Sơn là một trong năm đô thị vệ tinh của Hà Nội. Để tạo tiền đề cho mục tiêu trên, huyện Sóc Sơn đã và đang tập trung đầu tư, phát triển đồng bộ cơ sở hạ tầng.
- Bước chuyển mình mạnh mẽ

Theo quy hoạch, đô thị vệ tinh tại huyện Sóc Sơn có tính chất là đô thị phát triển về công nghiệp, dịch vụ hàng không, du lịch nghỉ dưỡng sinh thái với quy mô 5.500ha. Đô thị hướng tới mục tiêu thu hút dân cư, giảm áp lực cho đô thị trung tâm, đảm bảo sự cân đối, hài hòa, vì mục tiêu phát triển bền vững của Thủ đô.
Từng bước hiện thực hóa mục tiêu trên, trong giai đoạn 2015 - 2020, huyện Sóc Sơn đã tập trung đẩy mạnh công tác giải phóng mặt bằng, bàn giao gần 400ha đất sạch để phục vụ triển khai 73 dự án. Thực hiện quy hoạch chung xây dựng huyện tỷ lệ 1/10.000; đồng thời lập quy hoạch 6/7 phân khu đô thị vệ tinh.
Huyện Sóc Sơn cũng tập trung đầu tư phát triển hạ tầng kỹ thuật - xã hội theo hướng đồng bộ, hiện đại. Trong 5 năm qua, hơn 3.100 tỷ đồng (chiếm 33% tổng chi ngân sách) đã được địa phương đầu tư để triển khai 284 dự án trên hầu hết các lĩnh vực y tế, giáo dục, văn hóa, giao thông...
Có thể kể tới một số dự án điển hình như: Tổ hợp vui chơi giải trí - trường đua ngựa; trường quay ngoài trời Đài truyền hình Việt Nam; cảng Hàng không Quốc tế Nội Bài (mở rộng); khu vui chơi giải trí cuối tuần đền Sóc... Các dự án được kỳ vọng sẽ góp phần thay đổi căn bản diện mạo cho huyện ngoại thành ở phía Bắc Thủ đô.

Khu đô thị vệ tinh Sóc Sơn - “Rót” thêm 7.200 tỷ đồng cho hạ tầng đô thị 

Trong giai đoạn 2015 - 2020, hình thành từng bước hạ tầng khung cho phát triển đô thị vệ tinh Sóc Sơn là mục tiêu phấn đấu được huyện đặc biệt quan tâm, dành nguồn lực đầu tư rất lớn để tổ chức thực hiện. Tuy nhiên, nhìn nhận thẳng thắn kết quả đạt được những năm qua còn khá hạn chế, chưa tạo được tiền đề cho sự hình thành đô thị vệ tinh Sóc Sơn.
Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Sóc Sơn Nguyễn Bá Hoàng cho biết, trong giai đoạn 2021 - 2025, huyện tiếp tục xác định đô thị vệ tinh là mục tiêu xuyên suốt cho định hướng phát triển. Ở đó, đầu tư nâng cấp đồng bộ hạ tầng sẽ là một trong những khâu đột phá, phù hợp với quy hoạch và phát triển cơ sở hạ tầng chung của Thủ đô.
Thực hiện nhiệm vụ có tính chất đột phá trên, giai đoạn 2021 - 2025, huyện Sóc Sơn chủ trương bố trí tổng nguồn vốn đầu tư công từ ngân sách khoảng 7.200 tỷ đồng, nhiều gấp 2,3 lần so với giai đoạn 2015 - 2020. Theo đó, 150 dự án thuộc các lĩnh vực hạ tầng kỹ thuật, kinh tế - xã hội dự kiến sẽ được huyện lên danh sách ưu tiên triển khai trong 5 năm sắp tới.
Để phát triển đồng bộ hạ tầng, hướng đến đô thị vệ tinh Sóc Sơn trong tương lai, ngoài hệ thống hạ tầng khung, huyện cũng chủ trương ưu tiên lập và triển khai Đề án xây dựng mạng lưới cấp, thoát nước trên địa bàn. Phấn đấu đến năm 2025, sẽ hình thành các trục cấp, thoát nước chính của khu vực quy hoạch đô thị vệ tinh. Cùng với đó là từng bước phát triển đồng bộ hạ tầng phụ trợ, hệ thống chiếu sáng, cây xanh đô thị...

Khu đô thị vệ tinh Sóc Sơn - Phấn đấu hình thành đô thị vệ tinh vào năm 2030

Trong quá trình kiến tạo đô thị vệ tinh, huyện Sóc Sơn có thuận lợi cơ bản, đó là sự quan tâm, chỉ đạo và định hướng đầu tư của TP, mà trước mắt là dành cho hệ thống giao thông kết nối với đô thị trung tâm, hạ tầng khung của khu vực quy hoạch đô thị Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu đô thị vệ tinh Sóc Sơn, vẫn còn rất nhiều việc cần làm.
Trưởng phòng Quản lý đô thị huyện Sóc Sơn Nguyễn Xuân Thắng cho biết, một trong những rào cản lớn nhất hiện nay đối với mục tiêu trên là vấn đề quy hoạch. Đến nay, huyện vẫn chưa hoàn thành quy hoạch các phân khu đô thị vệ tinh. Bên cạnh đó, kinh phí thực hiện mục tiêu phát triển đô thị vệ tinh cũng rất lớn, địa phương chưa thể chủ động cân đối thực hiện nếu không có sự hỗ trợ của TP.
Để thực hiện nhiệm vụ có tính đột phá này, trong giai đoạn 5 năm tới, huyện Sóc Sơn sẽ tập trung đẩy nhanh việc thực hiện quy hoạch chi tiết các phân khu đô thị vệ tinh, gắn với quy hoạch chi tiết các điểm dân cư nông thôn, khu trung tâm các xã. Trước mắt trong năm 2021, sẽ hoàn thành tại các xã trong vùng quy hoạch đô thị vệ tinh.
Bên cạnh các dự án đầu tư hạ tầng khung, địa phương sẽ tập trung xây dựng các công trình hạ tầng khu đấu giá quyền sử dụng đất, khu tái định cư, phục vụ giải phóng mặt bằng các dự án, đặc biệt là dự án mở rộng Cảng Hàng không Quốc tế Nội Bài. Trong định hướng đầu tư, huyện chủ trương ưu tiên vốn cho các dự án phát triển hạ tầng khung. Mạnh dạn dừng hoặc chưa đầu tư các dự án chưa cần thiết để tạo sức bật trong thu hút đầu tư.
Chủ tịch UBND huyện Sóc Sơn Phạm Văn Minh cho rằng, việc đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng đồng bộ theo định hướng phát triển đô thị vệ tinh là một việc khó, đòi hỏi phải có sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của TP. Đòi hỏi này không chỉ dừng ở bài toán nguồn lực mà còn trong chỉ đạo, giải quyết các vấn đề liên quan từ quy hoạch, chuẩn bị và thực hiện đầu tư, giải phóng mặt bằng đến xử lý các vấn đề về đất đai, trật tự xây dựng, tái định cư…
Chính vì vậy, huyện Sóc Sơn đề nghị UBND TP Hà Nội tiếp tục quan tâm kêu gọi, thu hút, lựa chọn và giới thiệu những nhà đầu tư có đủ năng lực và quyết tâm để cùng Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân huyện Sóc Sơn hiện thực hóa mục tiêu phát triển đô thị, công nghiệp, dịch vụ theo đúng quy hoạch. “Sự lãnh đạo của Đảng, sự quan tâm, chỉ đạo của TP cùng quyết tâm, nỗ lực vươn lên của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân toàn huyện, chúng tôi tin tưởng trong 5 năm sắp tới, hệ thống hạ tầng khung sẽ từng bước được hoàn thiện, tạo tiền đề để đến năm 2030, huyện Sóc Sơn trở thành vùng phát triển, đô thị vệ tinh của Thủ đô” - Chủ tịch UBND huyện Sóc Sơn Phạm Văn Minh kỳ vọng.
Cụ thể hóa mục tiêu phấn đấu đến năm 2025, Sóc Sơn có những tiền đề cơ bản để đến năm 2030 trở thành đô thị vệ tinh của Thủ đô, nghị quyết Đảng bộ huyện Sóc Sơn lần thứ XII (nhiệm kỳ 2020 - 2025) đã đề ra khâu đột phá là tập trung nguồn lực để xây dựng hạ tầng khung, hướng tới hình thành đô thị vệ tinh. Huyện cũng xác định 5 chương trình và 2 đề án công tác toàn khóa để tập trung chỉ đạo triển khai nhằm hoàn thành mục tiêu đã đề ra.